تعریف روغن دنده

روغن دنده، که به عنوان روغن گیربکس یا واسکازین نیز شناخته می‌شود، یک مایع روانکار است که برای روانکاری قطعات متحرک در سیستم گیربکس خودرو استفاده می‌شود.این روغن به کاهش اصطکاک و سایش قطعات فلزی کمک می کند و همچنین نقش مهمی در خنک کردن و انتقال قدرت دارد.

شاخصه های مهم روغن دنده

ویژگی‌های اصلی روغن دنده شامل موارد زیر است:

• روانکاری و کاهش اصطکاک: این روغن باعث می‌شود قطعات فلزی به راحتی حرکت کنند و از سایش آن‌ها جلوگیری می‌کند.
• ضد خوردگی و زنگ زدگی: روغن دنده از قطعات فلزی در برابر خوردگی و زنگ زدگی محافظت می‌کند
• گرانروی مناسب : این روغن دارای گرانروی مناسبی است که با تغییرات دما سازگار است و عملکرد بهینه ای را فراهم می کند.

انواع روغن دنده

روغن دنده به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. روغن دنده برای گیربکس دستی (MTF): این نوع روغن برای گیربکس‌های دستی استفاده می‌شود.                           
2. روغن دنده برای گیربکس اتوماتیک (ATF): این نوع روغن برای گیربکس‌های اتوماتیک استفاده می‌شود.
3. روغن هایی که برای روانکاری دنده ها در ماشین آلات کشاورزی و دیگر تجهیزات برون جاده ای به کار می روند.

روغن دنده خودرو نیز همانند روغن های موتور بر اساس سطوح کیفیت و گرانروی طبقه بندی می شوند.طبقه بندی روغن های دنده دستی شبیه روغن های موتور است.

گرانروی آنها طبق استاندارد    API J306 و مهم ترین طبقه بندی سطوح کیفیت آنها بر اساس استانداردهاAPI 1560، SAE J2360 و استانداردهای سازندگان تجهیز (OEMS)معرفی شده است.

سطوح کیفیت و گرانروی سیالات انتقال نیروی اتوماتیک توسط سازندگان خودروها تعیین می شود و برخلاف روغن های دنده دستی از استانداردهای فراگیر نظیرAPI  نیز برخوردار نیستند.

مشخصات ظاهری روغن دنده ها

رنگ روغن دنده‌ها، معمولاً قرمز است، اما با گذشت زمان و استفاده، ممکن است به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز تغییر کند. این تغییررنگ می تواند، نشان دهنده نیاز به تعویض روغن باشد. روغن دنده یا همان واسکازین، برای روانکاری قطعات متحرک داخل جعبه دنده استفاده می شود و به کاهش اصطکاک و خنک سازی قطعات کمک می کند.

نحوه انتخاب نوع روغن دنده

انتخاب روغن دنده مناسب برای خودرو به چندین عامل بستگی دارد:

1. نوع گیربکس: همانطور که قبلاً اشاره شد، روغن دنده برای گیربکس‌های دستی (MTF) و گیربکس‌های اتوماتیک (ATF) متفاوت است.
2. توصیه‌های سازنده خودرو: هر سازنده خودرو معمولاً نوع و مشخصات دقیق روغن دنده مورد نیاز را در دفترچه راهنمای خودرو ذکر می‌کند.
3. شرایط آب و هوایی: در مناطق با دماهای بسیار بالا یا پایین، ممکن است نیاز به روغن دنده با گرانروی خاصی باشد که بتواند در این شرایط به خوبی عمل کند.
4. نوع رانندگی: اگر خودرو بیشتر در شرایط سخت و سنگین مانند ترافیک سنگین یا جاده‌های کوهستانی استفاده می‌شود، ممکن است نیاز به روغن دنده با ویژگی‌های خاصی باشد.

برای اطمینان از انتخاب صحیح، همیشه بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید یا با یک مکانیک و یا کارشناسان متخصص شرکت سانیار لوب تک رانا، مشورت کنید.

شاخصه های روغن دنده متناسب با شرایط آب و هوایی                                                   

در شرایط آب و هوای سرد، روغن دنده باید ویژگی‌های خاصی داشته باشد تا بتواند به خوبی عمل کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

گرانروی مناسب : روغن دنده باید دارای گرانروی پایینی باشد تا در دماهای پایین نیز به راحتی جریان یابد و قطعات گیربکس را به خوبی روانکاری کند

• گرانروی مناسب: روغن دنده باید دارای گرانروی پایینی باشد تا در دماهای پایین نیز به راحتی جریان یابد و قطعات گیربکس را به خوبی روانکاری کند.
• پایداری در برابر اکسیداسیون: روغن دنده باید مقاومت خوبی در برابر اکسیداسیون داشته باشد تا در دماهای پایین نیز کیفیت خود را حفظ کند و از تشکیل رسوبات جلوگیری کند.
• خاصیت ضد خوردگی و ضد زنگ: در شرایط سرد، احتمال تشکیل رطوبت و زنگ زدگی بیشتر است. بنابراین، روغن دنده باید دارای افزودنی‌های ضد خوردگی و ضد زنگ باشد.
• پایداری برشی: روغن دنده باید در برابر فشارهای بالا و تغییرات دما پایداری برشی خوبی داشته باشد تا بتواند به طور مداوم قطعات گیربکس را روانکاری کند.
• خاصیت ضدکف: روغن دنده باید از تشکیل کف جلوگیری کند تا بتواند به طور یکنواخت در سیستم گیربکس توزیع شود.
•  

شرایط نگهداری روغن دنده

برای نگهداری صحیح روغن دنده‌ها، باید به چند نکته توجه کنید:

1. دمای مناسب: روغن دنده‌ها باید در محیطی با دمای معتدل نگهداری شوند. دمای بسیار بالا یا پایین می‌تواند کیفیت روغن را تحت تأثیر قرار دهد.
2. محیط تمیز و خشک: ظروف و بشکه‌های حاوی روغن دنده باید در محیطی تمیز و خشک نگهداری شوند تا از ورود آلودگی‌ها و رطوبت جلوگیری شود.
3. دور از نور مستقیم خورشید: نور مستقیم خورشید می‌تواند باعث اکسیداسیون و کاهش کیفیت روغن شود. بنابراین، بهتر است روغن‌ها در محیطی تاریک یا در ظروف مات نگهداری شوند.
4. بسته‌بندی مناسب: اطمینان حاصل کنید که ظروف حاوی روغن دنده به خوبی بسته شده‌اند تا از ورود هوا و آلودگی‌ها جلوگیری شود

مراحل تعویض روغن دنده

تعویض روغن دنده‌ها نیاز به دقت و رعایت چند مرحله دارد. در اینجا یک راهنمای کلی برای تعویض روغن دنده‌ها آورده شده است:

1. آماده‌سازی:
   • خودرو را روی سطح صاف و هموار پارک کنید.
   • از جک و پایه‌های ایمنی برای بالا بردن خودرو استفاده کنید.
   • دستکش و عینک ایمنی بپوشید.
2. تخلیه روغن قدیمی:
   • پیچ تخلیه روغن دنده را پیدا کنید (معمولاً در پایین جعبه دنده قرار دارد).
   • یک ظرف بزرگ زیر پیچ تخلیه قرار دهید.
   • پیچ تخلیه را باز کنید و اجازه دهید روغن قدیمی کاملاً تخلیه شود.
3. بستن پیچ تخلیه:
   • پس از تخلیه کامل روغن، پیچ تخلیه را مجدداً ببندید و مطمئن شوید که به درستی محکم شده است.
4. پر کردن روغن جدید:
   • پیچ پرکننده روغن را پیدا کنید (معمولاً در بالای جعبه دنده قرار دارد).
   • با استفاده از قیف، روغن دنده جدید را به آرامی داخل جعبه دنده بریزید تا سطح روغن به حد مطلوب برسد.
   • پیچ پرکننده را ببندید و مطمئن شوید که به درستی محکم شده است.
5. بررسی نهایی:
   • خودرو را پایین بیاورید و مطمئن شوید که هیچ نشتی وجود ندارد.
   • خودرو را روشن کنید و چند دقیقه رانندگی کنید تا مطمئن شوید که همه چیز به درستی کار می‌کند.

سیستم دنده اتوماتیک خودرو

همان طور که از اسم این نوع جعبه دنده مشخص است؛ همه چیز برای انتقال و حرکت در جعبه دنده اتوماتیک، به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به دخالت دست و یا پای راننده؛ ساخته می شود. یعنی اینکه در خودروهایی که از این نوع جعبه دنده استفاده می شوند دیگر خبری از  پدال گرفتن و کلاچ نخواهد بود. در یک خودرو با گیربکس اتوماتیک هیچ تغییر دنده ای به صورت دستی وجود ندارد. به طور کلی هنگامی که دنده گیربکس اتوماتیک، در حالت درایو قرار داده شود، همه چیز اتوماتیک و توسط دستگاه انجام می شود.

انواع جعبه دنده اتوماتیک

• گیربکس اتوماتیک AMT
• گیربکس اتوماتیک AT
• گیربکس اتوماتیکDCT
• گیربکس اتوماتیک CVT

در ذیل، دو مورد از موارد بالا را به تناسب اینکه در بازار کاربرد بیشتری دارد؛ را توضیح داده ایم.

آشنایی با گیربکس اتوماتیک CVT

جعبه دنده اتوماتیک cvt از جدیدترین نوع گیربکس ‌های استفاده شده در خودروها است. که بیشتر در خودروهای اسپورت مورد استفاده قرار می گیرند. مهمترین مزیت این گیربکس ‌ها افت انرژی کم و راندمان انتقال قدرت بالا، انتقال بهینه نیرو، ساختمان ساده ‎تر، تعویض دنده بسیار خوب و شتاب استاندارد دانست. در کنار این همه مزیت ها، باید بگوییم قیمت این نوع جعبه دنده بالاست و باید برای آن از روغن های خاص و گران قیمت استفاده شود.

مزایا و معایب گیربکس CVT

1. کاهش مصرف سوخت: یکی از بزرگ‌ترین مزایای گیربکس CVT، توانایی آن در کاهش مصرف سوخت است. این گیربکس می‌تواند نسبت تراکم موتور به چرخ‌ها را به طور دقیق تنظیم کند.
2. رانندگی نرم و آرام: به دلیل نداشتن مراحل دنده، تغییر سرعت در این گیربکس به صورت پیوسته و بدون شوک انجام می‌شود، که منجر به رانندگی نرم و آرام می‌شود.
3. کارایی بالا: گیربکس CVT به دلیل نداشتن شوک و نوسانات در سرعت، توانایی بیشتری برای بهره‌برداری از توان موتور دارد و عملکرد بهتری ارائه می‌دهد.
4. قابلیت تنظیم متغیر: این گیربکس امکان تنظیم متغیر در نسبت تراکم موتور به چرخ‌ها را فراهم می‌کند، که باعث بهبود کارایی و عملکرد خودرو می‌شود.

معایب:

1. هزینه بالا: گیربکس CVT به دلیل تکنولوژی پیچیده‌ای که دارد، هزینه بالایی دارد و معمولاً در خودروهای گران‌قیمت استفاده می‌شود.
2. افزایش نویز: به دلیل نداشتن مراحل دنده و تنظیم مستمر سرعت، ممکن است نویز بیشتری تولید کند که برای برخی افراد ناخوشایند باشد.
3. نیاز به نگهداری دقیق: این گیربکس به دلیل پیچیدگی تکنولوژی، نیاز به نگهداری دقیق‌تری نسبت به گیربکس‌های معمولی دارد و در صورت عدم نگهداری درست، عمر آن کاهش می‌یابد.

آشنایی با گیربکس اتوماتیک DCT

جعبه دنده DCT که به سیستم دوکلاچ نیز معروف است. از دیگر انواع گیربکس اتوماتیک می توان به گیربکس DCT اشاره داشت. این گیربکس دارای مکانیزم تغییر و کلاچ مخصوص به خود می باشد. از مزایای گیربکس اتوماتیک DCT می توان به سوئیچینگ دنده ای سریع، افزایش راحتی تعویض دنده و مصرف سوخت پایین آن اشاره داشت. همچنین شتاب ‌گیری خودروهای مجهز به DCT بدون تکان های شدید امکان پذیر می باشد. البته با وجود این مزیت ها باید بگوییم که گیربکس های دوکلاچ قیمت بسیار بالاتری دارند و خودروهایی که از این نوع گیربکس بهره می برند؛ گران تر نیز هستند.

مزایا و معایب DCT

در اینجا به اختصار به بررسی مزایا و معایب DCT می پردازیم :

مزایای گیربکس DCT

1. تعویض دنده سریع و روان:
   • به دلیل استفاده از دو کلاچ، تعویض دنده به صورت لحظه‌ای و بدون وقفه انجام می‌شود. این ویژگی به خصوص در رانندگی اسپرت و مسابقه‌ای بسیار مفید است.
2. مصرف سوخت بهینه:
   • تعویض دنده دقیق و به موقع می‌تواند به کاهش مصرف سوخت کمک کند. این امر به ویژه در سفرهای طولانی و رانندگی در بزرگراه‌ها مشهود است.
3. راندمان بالا:
   • طراحی کارآمد و استفاده از دو کلاچ، راندمان بالایی دارد و از هدر رفتن انرژی جلوگیری می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که خودرو با کارایی بیشتری عمل کند.
4. تجربه رانندگی بهتر:
   • تعویض دنده سریع و روان باعث می‌شود که راننده تجربه رانندگی لذت‌بخش‌تری داشته باشد و کنترل بهتری بر روی خودرو داشته باشد.

معایب گیربکس DCT

1. قیمت بالا:
   • به دلیل پیچیدگی بیشتر، قیمت بالاتری نسبت به گیربکس‌های دیگر دارد. این امر می‌تواند هزینه‌های اولیه خرید خودرو را افزایش دهد.

  پیچیدگی بیشتر:

• نیاز به نگهداری بیشتری دارد و ممکن است در برخی موارد لرزش و تکان ایجاد کند. این امر می‌تواند هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را افزایش دهد.

  حساسیت به شرایط رانندگی:

• گیربکس‌های DCT ممکن است در شرایط رانندگی شهری و ترافیک سنگین عملکرد کمتری داشته باشند و دچار گرم شدن بیش از حد شوند.
•  

تا حالا به کیفیت روغن دنده خریداری شده برای خودرو دقت کرده بودید؟ کیفیت روغن دنده مانند هر روان‌کننده دیگری، به چند دسته طبقه‌بندی می‌شود. روغن‌های دنده خودرو بیش از تصورتان اهمیت دارند. شما نمی‌توانید از هر روغن دنده قدیمی در یک برنامه دنده خودرو استفاده کنید. استفاده از روغن دنده مناسب منجر به جلوگیری از سایش بیش از حد و خرابی زودرس دنده می‌شود.

همانطور که انواع دنده‌های مورد استفاده در کاربردهای دنده خودرو متفاوت هستند، روان‌کننده‌های دنده مورد نیاز آنها نیز متفاوت است. قبل از بررسی 7 دسته از سطوح کیفیت API روغن دنده، ابتدا باید به توضیحات روغن دنده که معمولاً در استفاده روزانه از خودرو کاربرد دارد، نگاهی بیندازیم.

کارکردهای روغن دنده

سیستم‌های دنده‌ در خودروی شما در تماس با فلز زیادی قرار می‌گیرند که باعث گرما و فرسودگی می‌شود. روغن دنده با کاهش اصطکاک و انتقال گرما از آنها به محافظت از این قطعات متحرک کمک می‌کند. تعویض دوره‌ای روغن دنده ماشین شما یک تعمیر و نگهداری ضروری است، که نتیجه آن افزایش طول عمر ماشین و جلوگیری از تعمیرات پرهزینه است.

روانکاری نامتناسب منجر به خوردگی، ساییدگی و سوراخ شدن اجزای مهم می‌گردد. روغن دنده، مخصوص استفاده در چرخ دنده‌ها فرموله شده است. 

سطح کیفیت API

 API (موسسه نفت آمریکا) دسته‌بندی سطوح کیفیت را برای روغن دنده‌های سیستم‌های انتقال نیرو و محورها تعریف می‌کند. انتخاب یک روان‌کننده برای کاربردهای خاص مستلزم در نظر گرفتن دقیق شرایط عملیاتی و خصوصیات شیمیایی و فیزیکی روانکار است.

روغن‌های دنده توسط API با استفاده از حروف GL مخفف (Gear Lubricant) و سپس یک عدد برای شناسایی سطح عملکرد روغن طبقه‌بندی می‌شوند.

API  همچنین نام خدمات MT-1 را برای برخی از گیربکس‌های دستی غیرهمگام صادر کرده است. نام‌گذاری‌های خدمات روان‌کننده API  برای گیربکس‌های دستی خودرو و محورها در زیر توضیح داده شده‌اند. تنها سه مورد از هفت نام خدمات روانکار دنده خودرو صادر شده توسط API در حال حاضر به دلیل تغییرات در رویه‌های توصیه شده سازندگان یا به دلیل در دسترس نبودن سخت‌افزار آزمایشی در حال استفاده هستند.

روغن موتورهای دیزلی با بنزینی از لحاظ سطح کیفیتی با هم متفاوتند. در واقع موسسه نفت آمریکا (API) برای رتبه‌بندی سطح کیفی روغن موتورهای دیزلی و بنزینی 2 گروه جداگانه در نظر گرفته است.